ලංකාවේ අපි නොදකින අවුරෝරා

මේ විශ්වය පුරා අපට දැකගන්න පුළුවන් අපූර්ව සංසිද්ධි බොහොමයක් තිබෙනවා. 'අවුරෝරා' කියන්නෙත් එවැනි චමත්කාරජනක ස්වාභාවික සංසිද්ධියක්. නමුත් සමකාසන්න රටක් වශයෙන් 'අවුරෝරා' කියන වචනය අපට කිට්ටු නෑ. එහෙත් වෙනත් ආකාරවලින් මේ නම අපට අහන්න ලැබිලා තිබෙනවා. විශේෂයෙන් 1917 රුසියානු විප්ලවයෙදි සාර් රජුගේ ශීත මාළිගයට පහරදීමට යොදාගැනුණු යුධ නැවේ නම අවුරෝරා. තවද ග්‍රීක දෙවියන් අතරින් හිමිදිරියට අධිපති දෙවඟන වන්නේත් අවුරෝරා දෙවඟන. එම දෙවඟනගේ නමින් තමයි මෙම සංසිද්ධියත් නම් කරන්නෙ.

සූර්යයාගේ මතුපිට සිදුවන න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාවන් නිසා තාපය, ආලෝකය මෙන්ම විවිධ ආරෝපිත අංශූන් නිකුත් වෙනවා. අප මෙය 'සූර්යය සුළඟ' ලෙස හඳුන්වනවා. සාමාන්‍යයෙන් මෙසේ පිටවන ආරෝපිත අංශු වන ඉලෙක්ට්‍රෝන හා ප්‍රෝටෝන අධික වේගයෙන් විසිරී යනවා. පෘථිවි සීමාවේදී පෘථිවියේ චුම්භක ක්ෂේත්‍රය නිසා මෙම අංශු උත්තර හා දක්ෂිණ ධ්‍රැව ප්‍රදේශ වලට ඇදී යනවා. එහිදී අපේ වායුගෝලයේ ඇති වායු වර්ගවල මෙම ආරෝපිත අංශු ගැටෙනවා.

 

මෙම ගැටීම් නිසා වායු පරමාණු වල ඇති ඉලෙක්ට්‍රෝන ඉහළ ශක්ති මට්ටම්වලට ගමන් කරනවා. එවිට එම පරමාණු ශක්තිය අධික, අස්ථායි තත්ත්වයට පත්වෙනවා. නැවත ස්ථායි වීමේදී එම ශක්තිය ෆෝටෝන ලෙස පිටකරනවා. ඒ නිසා විවිධ වර්ණවල ආලෝකයන් නිකුත්වෙනවා. මෙන්න මේ නිසා අපට ධ්‍රැවාසන්න ප්‍රදේශවල අහසේ විවිධ වර්ණ වලින් යුත් අලංකාර රටා දැකගන්න පුළුවන්. මේ චමත්කාරජනක සංසිද්ධිය තමයි 'අවුරෝරා' නමින් හඳුන්වන්නෙ.

සාමාන්‍යයෙන් සැතපුම් 60ක් පමණ ඉහළ ස්ථරවල ඇති ඔක්සිජන් අණුවල ගැටීමෙන් කහ/කොළ පැහැයක්ද, සැතපුම් 200ක් පමණ ඉහළ ස්ථරවල ඔක්සිජන් සමඟ ගැටීමෙන් රතු පැහැයක්ද නිකුත්වෙනවා. නයිට්‍රජන් වායු අණු සමඟ ගැටීමෙන් නිකුත්වෙන්නෙ දම්/රෝස වැනි පැහැයක්. මෙසේ විවිධ ස්ථරවල ඇති විවිධ වායු අණු සමඟ ගැටීමෙන් විවිධ වර්ණ හටගන්නවා. ඒ වගේම මේවා නොයෙක් අලංකාර රටා වලින්ද දැකගන්න පුළුවන්.

 

උත්තර ධ්‍රැවයේ හටගන්නා මෙම ආලෝක Aurora borealis ලෙසද, දක්ෂිණ ධ්‍රැවයේ හටගන්නා ඒවා Aurora australis ලෙසද හඳුන්වනවා. මේවා නිරීක්ෂණය පහසු වෙන්නෙ ශීත කාලවල. එම කාලවල ඉතා දිගු රාත්‍රියක් පවතින නිසා පැහැදිලිව දැකගන්න පුළුවන්.